आईसीटी समाचार
सुमनलाल प्रधान, पूर्वअध्यक्ष, इन्टरनेट सेवा प्रदायक संघ नेपाल
समग्र नेपालको इन्टरनेट क्षेत्रलाई विश्लेषण गर्ने हो भने उत्साहजनक नै मान्नुपर्दछ । अहिले व्यापक रुपमा कुनै कुराको गरिन्छ भने त्यो इन्टरनेट नै हो । संसारभर अद्भूत रुपमा विकास र विस्तार भइरहेको इन्टरनेट र यससम्बन्धी प्रविधिबाट नेपाल पनि अब अछुतो रहेन । अरु विकासमा हामी पछि परेका छौं, तर इन्टरनेटको विकासमा विश्वको रफ्तारसँगै नेपाल पनि बढिरहेको छ । आम रुपमा धेरै चासोको विषय नै इन्टरनेटसँग सम्बन्धित रहेको छ ।
प्रयोगकर्ता दिन २ गुणा रात ४ गुणाको दरले बढिरहेका छन् । यी यावत् पक्षको विश्लेषण गर्दा हामी इन्टरनेट उद्योगमा लागेका सेवा प्रदायकहरुलाई धेरै अवसर रहेका छन् । विश्वमा विकसित भएको इन्टरनेटका उच्चतम प्रविधिको कुरा गरिरहँदा नेपाल पनि सौभाग्यवश सँगसँगै आइरहेको छ ।
तपाईं हाम्रो घरमा इन्टरनेट जसरी आउँछ, त्यसरी नै विश्वको उत्कृष्ट शहरमा पनि इन्टरनेट उसरी नै आउँछ । उच्चतम प्रविधि अर्थात् अहिले प्रचलित फाइबर अप्टिक्स प्रविधिबाट इन्टर नेटको वितरण व्यापक रुपले भइरहेको छ । यो प्रविधिको सन्दर्भमा हामी पछि छैनौं । तर नेपालको भौगोलिक अवस्था र विभिन्न कारणले केही पछि परेको यथार्थ भने हामीसामु छ ।
प्रयोगकर्ता दिन २ गुणा रात ४ गुणाको दरले बढिरहेका छन् । यी यावत् पक्षको विश्लेषण गर्दा हामी इन्टरनेट उद्योगमा लागेका सेवा प्रदायकहरुलाई धेरै अवसर रहेका छन् । विश्वमा विकसित भएको इन्टरनेटका उच्चतम प्रविधिको कुरा गरिरहँदा नेपाल पनि सौभाग्यवश सँगसँगै आइरहेको छ ।
विशेषगरी फाइबर अप्टिक्स शहरकेन्द्रित छ । ग्रामीण इलाकामा सुस्त छ । अब यसमा राजनीतिक हिसाबले हेर्ने हो भने सरकारी निकायले गर्न खोजेको प्रयास ढिलो नै छ । यो पूर्वाधारसँग सम्बन्धित कुरा हो । मेरो विचारमा पूर्वाधारको विकास बिरलै सेवा प्रदायक कम्पनीहरुले गर्छन् । पूर्वाधार निर्माणमा राज्यकै भूमिका हुन्छ । तर नेपालको परिप्रेक्ष्यमा जे जति पूर्वाधार खडा भए, व्यवसायीहरुले आफ्नो स्तरबाट गरे । अहिले सरकारकै अग्रसरतामा सुरु भएको आभास पाएका छौं ।
समग्रमा भन्दा निराश नै हुनुपर्ने कारण त आइसकेको छैन तर, उत्साहजनक अवस्था पनि छैन । व्यवसायीले आफ्नो नाफाका लागि आफै पूर्वाधार विस्तार गर्ने भए । ग्रामीण इलाकामा व्यवसायीहरु वा निजी क्षेत्रले पूर्वाधारको काम थाल्दैनन् । यसमा राज्यले जुन भूमिका खेल्नुपर्ने थियो, त्यो नखेलेर केही ढिला भएको हो । फाइबर अप्टिक्सकै बढी चर्चा भइरहँदा ब्रोडब्यान्ड इन्टरनेटमा अरु विकल्प छैनन् त भन्ने प्रश्न आउला । वास्तवमा फाइबर अप्टिक्स नै निर्विकल्प त होइन । माइक्रोवेब बेस वायरलेस प्रविधि पनि अहिले चल्तीमा छ, जुन पहिलेभन्दा केही एफोर्डेबल पनि छ ।
नेपाल एउटा कुरामा चाहिँ पछि परेको भनेको स्याटेलाइट बेस ब्रोडब्यान्ड कनेक्टिभिटीमा हो । स्याटेलाइटको फुटप्रिन्ट नेपालमा हुने र यसलाई जमिनको पूर्वाधारको रुपमा नभई आकाशको पूर्वाधारको रुपमा लिने हो भने भौगोलिक विकटता भएका नेपालका ठाउँहरुमा ब्रोडब्यान्ड कनेक्टिभिटी पु¥याउन सहज हुने थियो । यसमा राज्यले नै भूमिका खेल्न सक्नुपर्छ । यसो हुन सके ग्रामीण क्षेत्रमा ब्रोडब्यान्ड इन्टरनेट फाइबर अप्टिक्सभन्दा कम शुल्कमा पाउन सकिन्छ । तर यसबारे कसैले पनि ध्यान दिएका छैनन् । अहिले ग्रामीण
दूरसञ्चार विकास कोषबाट फाइबर पु¥याउने परियोजनाहरु मात्रै सञ्चालित छन् । व्यवासयको सामान्य नियम नै हो कि धेरै समयदेखि काम गर्दै आएका र धेरै पूँजी भएका व्यवसायीको सेवा विस्तार ठूलो छ । अहिले सेवा प्रदायकहरुबीच प्रतिस्पर्धात्मक वातावरण आएको छ । यसबाट सबैभन्दा बढी कन्जुमर नै लाभान्वित भएका छन् । ब्रोडब्यान्ड कनेक्टिभिटी भनेको अहिले मानिसका लागि आधारभूत आवश्यकता बनिसकेको छ ।
मानिसले उपयोग गर्ने खालकै बनेको छ । हामीले ब्रोडब्यान्ड कनेक्टिभिटीको कुरा गरिरहँदा ब्रोडब्यान्ड इकोसिस्टमको कुरा पनि साथसाथै गरिरहेका छौं । ब्रोडब्यान्डको विकासका लागि चाहिने सबै कम्पोनेन्टमा केही योगदान गर्न सकिन्छ कि भनेर लागिरहेका छौं । जस्तो– ब्रोडब्यान्डमा कनेक्टिभिटीको कुरासँगै कन्टेन्टको पनि कुरा आउँछ ।
ब्रोडब्यान्डको तहमा इन्फ्रास्ट्रक्चरको सेयरिङ गर्ने कल्चर कहीँ पनि छैन । यो अभ्यासलाई हामीले मोटिभेट गर्नुपर्छ । यसो भयो भने युजरलाई पनि ब्रोडब्यान्ड सस्तो पर्न जान्छ । आइएसपीहरुलाई पनि आफ्नो प्रडक्ट डेलिभरी कस्ट सस्तो पर्न जान्छ ।
कनेक्टिभिटी मात्रै भएर लोकल कन्टेन्ट भएन भने प्रत्युत्पादक हुन्छ, जुन अहिले पनि अलिअलि देख्न सकिन्छ । अहिले इन्टरनेट चलाउँदा अरु दुर्घटना पनि आउने स्थिति छ । तपाईंका बाबुनानी इन्टरनेट चलाएर बसिरहेका छन् भने खुसी भन्दा डर मान्नुपर्ने स्थिति छ । लोकल कन्टेन्ट डेभलप हुनु पनि ब्रोडब्यान्ड इन्टरनेटको इकोसिस्टमभित्र नै पर्छ । दैनिक जीवनमा आवश्यक पर्ने एप्लिकशेनहरु पनि चाहिन्छ । ती पार्टहरु पनि हाम्रो चासोको विषय बन्नुपर्छ ।
अर्को भनेको ब्रोडब्यान्ड पूर्वाधार हो । ब्रोडब्यान्ड इन्फ्रास्ट्रक्चर अहिले निकै महँगो भइरहेको छ । सेवाप्रदायकलाई पूर्वाधारको राम्रो वातावरण नभएकाले महँगो रकम तिरेर आफै बनाएका छन् । ब्रोडब्यान्डको तहमा इन्फ्रास्ट्रक्चरको सेयरिङ गर्ने कल्चर कहीँ पनि छैन । यो अभ्यासलाई हामीले मोटिभेट गर्नुपर्छ । यसो भयो भने युजरलाई पनि ब्रोडब्यान्ड सस्तो पर्न जान्छ । आइएसपीहरुलाई पनि आफ्नो प्रडक्ट डेलिभरी कस्ट सस्तो पर्न जान्छ ।
सँगै ब्रोडब्यान्ड इकोसिस्टमका लागि ब्रोडब्यान्डसँग सम्बन्धित मेनपावरको विकासमा पनि हाम्रो चासो हुन आवश्यक छ । मलाई चिन्ता लागेको विषय कतैफेरि ब्रोडब्यान्ड महँगो त हुने होइन भन्नेमा छ । किनभने अब केबलहरु अब अन्डरग्राउन्ड बिछ्याउने नीति आएको छ । कसैले यसलाई अस्वीकार गर्न सक्दैन कि अहिले जसरी तारहरु बिछ्याइएएको छ, सही किसिमले भएको छ भनेर हामीले स्वीकार्न त सक्दैनौं ।
सबै अन्डरग्राउन्ड गरिसकेपछि त्यसको लागत मूल्यका कारण सेवा उपयोग पनि महँगो हुन जाने खतरा छ । इन्टरनेट अब मानिसको आधारभूत भइसकेको छ । यसकारण हरेक तह र तप्काबीच सहकार्य हुने र इन्टरनेटलाई बिजनेशभन्दा सेवा दिने हेतुले सबैले बुझ्ने हो भने यावत समस्याहरुको समाधान हुने देखिन्छ । समग्रमा ब्रोडब्यान्ड इन्टरनेटको विकासका लागि ब्रोडब्यान्ड इकोसिस्टम बनाउनु नै आजको आवश्यकता हो ।
