प्रोफाइल
साधारण असाइनमेन्टबाट आविष्कार, भर्चुअल केमिस्ट्री ल्याबले विद्यालय विज्ञानलाई सजिलो बनाउने (भिडियो)
एक साधारण कलेज असाइनमेन्टले जन्मायो यस्तो प्रयोगशाला जसले परम्परागत स्कुल शिक्षालाई चुनौती दियो: सुरक्षित, सस्तो र रमाइलो–भएको भर्चुअल केमिस्ट्री ल्याबले विद्यार्थीको परीक्षा-डर घटाउन र कन्सेप्ट स्पष्ट पार्न सफल भएको दावी गर्छ।
प्रज्वल खड्काको कथा एउटा फरक सोच र अन्ततः एउटा विद्यालयको समस्यालाई प्रविधिमा रूपान्तरण गर्ने यात्राको कथा हो। सफ्टवेरिका कलेज अफ आइटीमा कम्प्युटिङमा स्नातक गर्दै गरेका प्रज्वलले आफू र साथीहरूले भोगेका शैक्षिक सीमाहरूलाई हेरेर एउटा सानो तर महत्वाकांक्षी प्रश्न राखे: “यदि प्रयोगशाला सुरक्षित, सस्तो र रमाइलो भयो भने बच्चाहरूको डर र परीक्षा-दबाब घट्न सक्छ त?”
त्यही प्रश्नले जन्म दियो, ग्रेड सातलाई लक्षित गरिएको एक भिआर-आधारित (Virtual Reality) केमिस्ट्री ल्याब सिमुलेसन।
प्रज्वलले आफूलाई काव्य स्कूलमा हुर्केका भावुक र रचनात्मक विद्यार्थीका रूपमा स्मरण गर्छन्। त्यहाँका अतिरिक्त क्रियाकलाप र ‘रियल-लाइफ’ समस्यालाई कसरी समाधान गर्नेभन्ने वातावरणले उनीमा सानैदेखि चुनौती समाधान र सिर्जनशीलता जगायो। स्कुल पढाइले उनलाई प्रविधि र कम्प्युटर तर्फ तान्यो र अन्ततः उनी सफ्टवेरिकामा आईटी पढ्न पुगे।
प्रोजेक्टको वास्तविक स्वरुप कलेजको असाइनमेन्टमा जन्मियो। प्रारम्भमा उनी र टोलीसँग युनिटी (Unity) वा भिआर विकासको विशेष ज्ञान थिएन, तब सबै कुरा “शून्यबाट” सुरु भयो। टोलीमा चार सदस्य थिए: प्रज्वल (युनिटी डेवेलपमेन्ट र ओभरअल), गरिमा श्रेष्ठ (कन्टेन्ट डिजाइन), बिस्रुति कोइराला (ग्राफिक डिजाइन), र सौरभ महर्जन (रिसर्च)।
प्रज्वलले सुनाए अनुसार, रातभरि कोड र कलात्मक तत्वहरुलाई जोडेपछि उनीहरुले एउटा कार्यात्मक प्रोटोटाइप तयार पार्न सफल भए; कार्टुनिश फिनिस, रंगीन बटनहरू, र ‘फिडब्याक-संगीत’ले भरिएको एक अन्तरक्रियात्मक संसार।
यो एप्लिकेसन कुनै कठिन-ठोस ल्याब होइन; यो गेमिफाइड शिक्षणको उदाहरण हो। विद्यार्थीले चारवटा एक्सपेरिमेन्ट मध्ये एउटा छान्छन्, डेमो हेरेर अभ्यास गर्छन्, समयसीमा भित्र चुनौती पूरा गर्छन् र अन्त्यमा क्विजबाट कन्सेप्ट जाँचिन्छ।
सफलतामा गीत बज्छ, असफलतामा हल्का मिमिक–ध्वनि आउँछ । यसको उद्देश्य हो परीक्षा-डर र वास्तविक ल्याबको भयलाई ‘कार्टुनाइज्ड’ अनुभवबाट टाढा राखेर सिकाइमा लगाउन सक्नु। बिरालोले इन्ट्रो गर्छ, कुकुले समरी दिन्छ , यसले विद्यार्थीलाई असल अनुकरणीय शिक्षक जस्तो अनुभूति दिन्छ जुन दबाब कम गर्छ।
प्रज्वल र टोलीले यो सिमुलेसन दुई विद्यालयमा लगेर पाइएको प्रतिक्रिया संकलन गरे। सुरुवातमा कतिपय विद्यार्थीहरूले “क्विज” भन्ने शब्दबाट डराए तर जब एउटाले म गर्छु भन्ने आँट गर्याे त्यसपश्चात अरूले पनि हेरे र, उत्साह फैलियो। शिक्षकहरूले भने, प्रविधिले पढाइ थप प्रभावकारी बनाउन सक्छ; विद्यार्थीहरू अझ सक्रिय र समझदार देखिए। टेक एक्स्पोमा कलेज र बाह्य दर्शकहरूले पनि चासो देखाएको खड्काको अनुभव छ ।टेक एक्स्पोमा बाचलर्स र मास्टर्स तहका विद्यार्थी, शिक्षक र उद्योगका मानिसहरू उपस्थित थिए र सकारात्मक प्रतिक्रिया आयो।
प्रोजेक्टले सामना गरेको सबैभन्दा ठूला चुनौतीहरू थिए, सिम्युलेसनका लागि आवश्यक समय, सीमित स्रोत, प्राविधिक ज्ञानको कमी, र सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण: शिक्षकहरूको स्वीकार्यता। सबै विद्यालयले भिआर हेडसेट किन्न सक्दैनन्; त्यसैले लागत-लाभ विश्लेषण र प्रशिक्षण अनिवार्य छ। टोलीले प्रस्ताव गरेको समाधान: विद्यालयहरूलाई उपकरणका साथसाथै शिक्षक-ट्रेनिङ र मेन्टेनेन्स सपोर्ट दिने मोडल। यसबाट विद्यालयहरुले यो मोडेल स्वीकार्न केही हदसम्म स्वीकृति जनाएका छन् ।
खड्काको भर्चुअल रसायन ल्याबमा क्विज र प्रयोगका नतिजाहरू संकलन हुन्छन् तर टोलीले नाम वा व्यक्तिगत विवरण युनिटीमा राख्दैनन्। विद्यार्थीको नाम/जेन्डर आदि ‘स्कुल-लेभल’ एडमिनले मात्र व्यवस्थापन गर्छन्। यसले डाटा-प्राइभेसीका सवाललाई आंशिक रूपमा सम्बोधन गर्छ, तर “रीयालिटीबाट डिट्याचमेन्ट” र भर्चुअल अभ्यासको दीर्घकालीन प्रभावमाथि नैतिक बहस खुल्छ, के टेक्नोलोजीले शारीरिक अनुभवलाई पूरै प्रतिस्थापित गर्नुपर्छ? टोलीको दृष्टिकोण अस्पष्ट: “भर्चुअल सिकाइ वास्तविकताको विकल्प होइन, तर सुरक्षित र पहुँचयोग्य परिचय हो।”
प्रोटोटाइपको अन्तरक्रियात्मक भाग युनिटीमा बनाइएको छ; ग्राफिक्स फोटोशप र अन्य टुलबाट आएको हो। ब्याकएन्डका लागि Django र PostgreSQL (पोस्टग्रे) प्रयोग गरिएको छ, जहाँ क्विजका नतिजा र एनालिटिक्स स्टोर हुन्छन्। केपीआईहरूमा: रियाक्सन गर्नलाई समस्या, जेंडर वाइज पास-फेल रेसियो, कुन एक्सपेरिमेन्ट सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण छ जस्ता मेट्रिक्स राखिएका छन्।
टोलीको योजना एकल ल्याब सेटअपबाट सुरु गरेर विस्तार गर्ने हो, जहाँ विद्यालयले एउटै वातावरणमा धेरै प्रयोग गर्न पाओस्, क्विजलाई अझ परिष्कृत बनाउने (कन्सेप्ट-आधारित मूल्यांकन), र शिक्षक-ट्रेनिङलाई संस्थागत रूप दिने रहेको छ। साथै, चारवटा सीमित प्रयोगहरूको सट्टा “मोडुलर ल्याब” जसले कक्षाको स्तर अनुसार बढी प्रयोगकर्ता जोड्नसक्ने बनाउने लक्ष्य छ।
प्रज्वल खड्का र उनको टोलीले भनेको कुरा सरल छ: सबै विद्यालयमा वास्तविक-रसायनशाला सम्भव नहुन सक्छ, तर प्रविधिले सिकाइको दायरा, सुरक्षा र पहुँच फराकिलो पार्न सक्छ। उनीहरूको सानो, कार्टुनाइज्ड र गेमिफाईड भिआर ल्याबले विद्यार्थीहरूको डर घटाउँछ, कन्सेप्ट स्पष्ट पार्छ र शिक्षकलाई नयाँ तरिका अपनाउन प्रेरित गर्छ।
यदि विद्यालयहरु र नीतिनिर्माताहरुले यसको लागत, शिक्षक-प्रशिक्षण र प्राइभेसी विषयमा सहयोग गरे भने, यो प्रोजेक्ट मध्यवर्गीय विज्ञान शिक्षामा सस्तो र प्रभावकारी विकल्प बन्न सक्छ र एउटा विद्यार्थीको ‘डे-ड्रिम’ले वास्तविक विद्यार्थीहरूका लागि वास्तविक अवसर सिर्जना गर्न सक्छ।
प्रोफाइल
प्रविधि क्षेत्रको लैंगिक असमानता हटाउन रेश्मा सौजानीले सुरू गरेको ‘गर्ल्स हु कोड’
प्रविधि क्षेत्रमा लैंगिक विभाजन धेरैहदसम्म कम हुँदै गएको छ । तर अझै पनि पुरूषको तुलनामा महिला सहभागिताको अनुपात निकै कम नै …
ह्वाट्सएपका संस्थापक जन कौमः शरणार्थीदेखि अर्बपतिसम्म
आज विश्वभर एउटा लोकप्रिय सञ्चार गर्ने माध्यम बनेको छ, ह्वाट्सएप । त्यसका लागि संसारभरका अर्बों मानिसहरूले ह्वाट्सएपको प्रयोग गर्छन् । खासमा ह्वाट्सएप गरिब परिवारम…
वेटरबाट काम सुरू गरेका एडम मसेरीको इन्स्टाग्रामको प्रमुख बनेसम्मको यात्रा
सोशल मिडिया एप्लिकेसन इन्स्टाग्राम विश्वको लोकप्रिय सामाजिक सञ्जाल मध्ये एक हो । विशेष गरी युवापुस्ताको रोजाइमा इन्स्टाग्…
स्वदेश तथा विदेशका ६ हजार ४०० बढी रेष्टुरेन्टमा प्रयोग हुने नेपाली सफ्टवेयर ‘रेष्ट्रोएक्स’
पोखराका स्वदेश नेपाली, कोरोना महामारी अगाडिसम्म साझेदारीमा पोखरामा होटल सञ्चालन गरिरहेका थिए …
विद्युतीय सामग्री मात्रै किनबेच गर्न मिल्ने ई-कमर्स ‘मोबाइलमाण्डु’ हाँकिरहेकी खिमा
सन् २०१९ तिर नेपालको ई-कमर्स बजार भर्खर भर्खर फस्टाउन थालेको थियो । विभिन्न ई-कमर्स प्लेटफर्महरू बजारमा आइरहेका थिए । तर इलेक्ट्रो…
म्यानमार र बंगलादेशका वित्तीय संस्थामा प्रयोग भइरहेको नेपाली सफ्टवेयर
नेपालमै विकास भइ विदेशमा विदेशमा सफलतापूर्वक सञ्चालन भइरहेको नेपाली सफ्टवेयरहरू एकदमै कम छन् । त्यही कम सफ्टवेयरमध्ये एक हो, ३…
डायनामिक टेक्नोसफ्टको वीरगञ्जदेखि अन्तर्राष्ट्रिय बजारसम्मको छलाङ्ग, २ सय जनालाई रोजगारी
मोफसलबाट सुरू गरिएको कम्पनीले छोटो समयमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारसम्मको छलाङ्ग मार्न सफल भएको छ । आफै उद्यमशीलता गर्ने हुटहुटी भएका द…
फेसबुक पेजबाट सुरू भएको इन्टर्न र इन्टर्नसीपलाई जोड्ने प्लेटफर्म ‘इन्टर्नसाथी डटकम’
स्नातक तह अन्तिम वर्षमा अध्ययन गर्ने अधिकाशं विद्यार्थीहरूले इन्टर्नसीप अनिवार्य रूपमा गर्नुपर्ने हुन्छ । तर कतिपय विद्यार्थीले इन्टर्नस…
एन्ड्रोइड एप राख्न र बिक्री गर्न मिल्ने नेपालको आफ्नै एप स्टोर ‘एप्सझोला’
नेपालको आफ्नै एप स्टोर ‘एप्सझोला’ सार्वजनिक भएको छ । बर्क्ली कम्प्युटरले नेपालको आफ्नै एन्ड्…
डिजिटल ठेगाना प्रणाली कताहो सुरू, घरको ‘ठेगाना प्लेट’ निःशुल्क तयार गर्न सकिने
नेपालको ठेगाना प्रणाली व्यवस्थित गर्ने, घर ठेगानाको प्लेट पाँच मिनेटमै तयार गर्न सकिने र कुनै पनि ठाउँको नाम नदोहोरिने बहुउपय…
आफ्नो घरको ठेगाना प्लेट तयार पार्ने डिजिटल ठेगाना प्रणाली ‘कताहो’
नेपालको ठेगाना प्रणाली व्यवस्थित गर्ने, घर ठेगानाको प्लेट पाँच मिनेटमै तयार गर्न सकिने र कुनै पनि ठाउँको नाम नदोहोरिने बहुउपय…
राइड शेयरिङ बजारमा हात हाल्दै एफवान सफ्ट ग्रुप, ‘जुम जुम’ ल्याउने तयारी
नेपालको डिजिटल इकोसिस्टममा महत्त्वपूर्ण योगदान दिदै आएको एफवान सफ्ट ग्रुप अब राइड शेयरिङ बजारमा समेत प्रवेश गर्ने भएको छ । एफवा…
अनलाइनबाटै व्यवसाय दर्तादेखि नवीकरणसम्मको सेवा दिने स्टार्टअप जस्टचेक
कुनै पनि व्यवसाय सञ्चालन गर्न सबैभन्दा पहिले कम्पनी दर्ता गर्नुपर्ने हुन्छ । तर नेपालमा कम्पनी दर्ता गर्न अनेकौं झन्झट छ । धेरै ठाउँ…
घरभाडाको हिसाब राख्न, बिल वितरण गर्न र बहालको हिसाब बुझाउन मिल्ने एप ‘ईज्यालो’
काठमाडौंमा कोठा भाडामा लिएर लाखौं मानिस बस्दै आएका छन् । उनीहरूबाट घरधनीले भाडा, पानी, बिजुल…
सवारीसाधनको रियल टाइम ट्रयाकिङ गर्ने प्रविधि ‘जियोमेट’
आफ्नो गाडी कता छ ? कहाँ आईपुग्यो ? कतै दुर्घटनामा त परेको छैन् ? कति भाडा उठ्यो ? दैनिक जसो गाडी धनीको मनमा उठ्ने प्रश्न हुन्, य…