स्नेहा झा
मानिसलाई प्रविधिले सुसज्जित गर्नुको एउटा उद्देश्य सशक्त बनाउनु हो । तर विज्ञान र प्रविधि कहिलेकाही दुरुपयोग हुँदा श्राप बन्न सक्छ । इन्टरनेटको प्रयोगले एकातिर विश्व ग्लोबल भिलेज बनेको छ भने अर्कोतिर साइबर बुलिङजस्ता खतराका कारण बाल्यकाल नै खतरामा परेको छ ।
अनलाइन अपराध र बालबालिकालाई धम्की दिने सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्महरूको प्रयोग हुँदै आएको छ, जसका कारण साइबर बुलिङको जोखिम पनि निरन्तर बढिरहेको छ ।
साइबर बुलिङबाट कसरी बच्ने ?
साइबर बुलिङ अझ खतरनाक छ किनभने भ्रामक र अपमानजनक जानकारी डिजिटल संसारमा धेरै छिटो फैलिन्छ । डिजिटल संसारमा हुनुको फाइदा पनि छ । गतिविधिहरूको अभिलेखको आधारमा दुर्व्यवहार रोक्न सकिन्छ । यस्ता अपराधीहरूलाई कारबाही गर्न डिजिटल प्रमाणलाई प्रभावकारी रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
युनिसेफका अनुसार साइबर बुलिङबाट बच्न राष्ट्रिय हेल्पलाइनमा सम्पर्क गरेर मनोवैज्ञानिक र सल्लाहकारबाट मद्दत लिन सकिन्छ । नेपालमा बालबालिका उत्पीडन रिपोर्ट गर्न १०९८ टोल फ्री नम्बरमा सम्पर्क गर्न सकिन्छ । यस्तै साइबर ब्यूरो वा जिल्ला प्रहरी कार्यालय रिपोर्ट गर्न पनि सकिन्छ ।
साइड इफेक्टहरू मोबाइल, सोशल मिडिया र अन्य माध्यमहरूमा निर्भर गर्दछ । उदाहरणका लागि, टेक्स्ट मेसेज वा सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्महरूमा प्रयोग गरिएका तस्बिर वा भिडियोहरू प्रयोग गरेर दुर्व्यवहार किशोरकिशोरीहरूका लागि धेरै हानिकारक साबित भएको छ । साइबर बुलिङबाट बच्ने केही उपायहरू
- सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्ममा कुनै पनि अपरिचित व्यक्तिको फ्रेन्ड रिक्वेस्ट स्वीकार नगर्नुहोस् । तपाईंले अफलाइन चिन्ने व्यक्तिहरूसँग मात्र सोशल मिडियामा मित्रता कायम राख्नुहोस् ।
- आफ्नो व्यक्तिगत जानकारी जस्तै जन्म मिति, फोन नम्बर सामाजिक मिडिया प्लेटफर्ममा कसैसँग कहिल्यै साझा नगर्नुहोस् । सामाजिक सञ्जालको गोपनीयता सेटिङमा जान सक्नुहुन्छ र सामाजिक सञ्जालमा तपाईका पोस्टहरू कसले हेर्न सक्छन् भनेर चयन गर्न सक्नुहुन्छ ।
- तपाईंले अनलाइन पोस्ट गर्नुभएको कुरा सँधै भर त्यहीँ रहन्छ । त्यसैले सावधान रहनु महत्त्वपूर्ण छ र सोशल मिडिया प्लेटफर्महरूमा टिप्पणी वा पोस्टहरूमा आफ्नो फोन नम्बर र अन्य व्यक्तिगत विवरणहरू सेयर नगर्नुहोस् ।
- आफ्नो मोबाइल वा कम्प्युटरमा अज्ञात स्रोतबाट डेटिङ एप, अनलाइन गेम जस्ता अनावश्यक सफ्टवेयर वा एपहरू कहिल्यै इन्स्टल नगर्नुहोस् ।
- यदि कसैले तपाईंलाई अशिष्ट सन्देश पठाउँछ भने सकभर प्रतिक्रिया नदिनुहोस् । तर यदि तपाईको सामाजिक सञ्जालको साथीले यस्तो हानिकारक सन्देश पठाएको छ भने पहिले उसलाई फेरि नदोहोर्याउन अनुरोध गर्नुहोस् । त्यसपछि पनि उसले तपाईलाई नराम्रो म्यासेज पठाउन जारी राखेमा मद्दतका लागि अभिभावकलाई जानकारी गराउनुहोस् ।
