इंस्टाग्रामको तीव्र उन्नतिको कथा सिलिकन भ्यालीको परीकथाजस्तै छ । फोटो र भिडियो सेयर गर्ने यो सामाजिक सञ्जाल एप्लिकेसन विश्वकै प्रमुख सामाजिक सञ्जालहरू मध्ये एक बनेको छ, जसका अरबौं सक्रिय प्रयोगकर्ताहरू छन् । यहाँ इंस्टाग्रामको संक्षिप्त इतिहास र यसले कसरी सामाजिक सञ्जालमा प्रसिद्धि प्राप्त गर्यो भन्ने बारेमा जानकारी छ ।

मुख्य बुँदाहरूः

• इंस्टाग्राम एक फोटो र भिडियो–सेयर गर्ने सामाजिक सञ्जाल एप्लिकेसन हो, जुन सन् २०१० मा केभिन सिस्ट्रमद्वारा सुरु गरिएको थियो ।
• इंस्टाग्रामको पहिलो प्रोटोटाइप वेब एप बर्बन थियो ।
• इंस्टाग्राम एप अक्टोबर ६, २०१० मा सुरु भयो, जसले पहिलो दिनमा नै २५,००० प्रयोगकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्यो । 
• सुरु देखि नै, एपको प्राथमिक ध्यान फोटोग्राफीमा थियो, विशेष गरी मोबाइलमा खिचिएका तस्बिरहरूमा ।
• सन् २०१२ मा प्रारम्भिक सार्वजनिक प्रस्ताव (आईपीओ) मार्फत, फेसबुकले कम्पनीलाई १ अर्ब डलर नगद र स्टकमा अधिग्रहण गर्यो ।

इंस्टाग्राम कहिले सुरु भयो?

इंस्टाग्राम प्राविधिक रूपमा अक्टोबर ६, २०१० मा सुरु भएको हो । तीन महिनामा नै यसले एक मिलियन प्रयोगकर्ता जोडेको थियो । तर यसको सुरुवात सन् २००९ मा भएको थियो, जब २७ वर्षीय स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयका स्नातक केभिन सिस्ट्रम, नेक्स्टस्टपमा काम गरिरहेका थिए, जुन ट्राभल सुझाव दिने एउटा स्टार्टअप थियो । सिस्ट्रम यसअघि गुगल (जिओओजी) मा कर्पोरेट विकास सहायकको रूपमा काम गरिसकेका थिए र ओडियोमा इन्टर्नसमेत गरेका थिए, जुन पछि ट्विटर (हालको एक्स) मा विकसित भएको थियो । 

सिस्ट्रमले औपचारिक रूपमा कम्प्युटर विज्ञानको तालिम लिएका थिएनन्, तर नेक्स्टस्टपमा काम गर्दा राती र सप्ताहन्तमा कोडिङ सिकेका थिए । अन्ततः उनले बर्बन नामक वेब एपको प्रोटोटाइप बनाए । बर्बन एपले प्रयोगकर्ताहरूलाई चेक–इन गर्न, आफ्नो योजना पोस्ट गर्न, र तस्बिरहरू सेयर गर्न दिन्छ । स्थान–आधारित चेक–इन एपहरू त्यति बेलामा निकै लोकप्रिय भए पनि, बर्बनको फोटो सेयरिंग सुविधा अनौठो थियो ।

भेन्चर क्यापिटल फण्डिङ
सन् २०१० को मार्चमा सिस्ट्रम सिलिकन भ्यालीमा आधारित स्टार्टअप हन्चको पार्टीमा सहभागी भए, जहाँ उनले बेसलाइन भेन्चर्स र एन्ड्रीसेन होरोविट्जका दुई भेन्चर क्यापिटलिस्टहरूलाई भेटे । सिस्ट्रमले एपको प्रोटोटाइप देखाएपछि उनीहरूले भेटेर यसको बारेमा थप छलफल गर्न सहमति जनाए । पहिलो भेटपछि, सिस्ट्रमले आफ्नो जागिर छोडेर बर्बनमा फोकस गर्ने निर्णय गरे । दुई हप्ताभित्र, उनले बेसलाइन भेन्चर्स र एन्ड्रीसेन होरोविट्जबाट ५ लाख डलरको सीड फन्डिङ जुटाए ।

यस सीड फन्डिङले सिस्ट्रमलाई आफ्नो उद्यमलाई सहयोग पुर्याउन टोली बनाउने अवसर प्रदान गर्यो । उनलाई सहयोग गर्ने पहिलो व्यक्ति २५ वर्षीय माइक क्रिगर थिए । स्ट्यानफोर्डका स्नातक क्रिगर यसअघि मेबो नामक सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्ममा इन्जिनियर र प्रयोगकर्ता–अनुभव डिजाइनरको रूपमा काम गरिरहेका थिए ।

फोटो सेयरिंग एपमा परिवर्तन

क्रिगरले ज्वाइन गरेपछि, दुबैले बर्बनलाई पुनः मुल्याङ्कन गर्दै फोटोहरूमा मात्र ध्यान केन्द्रित गर्ने निर्णय गरे । उनीहरूले त्यस समयमा फोटोग्राफी विधामा अग्रणी एपहरूलाई ध्यानपूर्वक अध्ययन गरे । क्रिगर र सिस्ट्रमका लागि, हिपस्टामेटिक एप लोकप्रिय देखियो, जसमा फोटोलाई विभिन्न प्रकारका फिल्टर लगाउने सुविधा थियो । तर, यसमा सामाजिक सञ्जाल सेयरिंग क्षमता थिएन । सिस्ट्रम र क्रिगरले हिपस्टामेटिक र फेसबुक जस्ता सामाजिक सञ्जाल बीच पुल बनाउन सकिने सम्भावना देखे ।

उनीहरूले बर्बनलाई फोटोलाई मात्र राखेर, लाइक र कमेन्ट गर्ने सुविधामा सीमित बनाए र यसको नाम ‘इंस्टाग्राम’ राखे, जसले ‘इन्स्टन्ट’ र ‘टेलिग्राम’ को संयोजनलाई जनाउँछ । उनीहरूले फोटो सेयरिंग अनुभव सुधार्नमा ध्यान दिए र एपलाई यथासम्भव मिनिमलिस्टिक राख्न खोजे ।

आईओएस एपको सुरुवात

इंस्टाग्राम एप अक्टोबर ६, २०१० मा सुरु भयो र एकै दिनमा २५,००० प्रयोगकर्ताहरूले डाउनलोड गरे । पहिलो हप्ता अन्त्यसम्ममा, एपलाई १ लाख पटक डाउनलोड गरिएको थियो, र डिसेम्बरको मध्यसम्ममा प्रयोगकर्ताहरूको संख्या १ मिलियनमा पुगेको थियो ।

सिरिज ए फन्डिङ

इंस्टाग्रामको प्रयोगकर्ता संख्यामा आएको तीव्र बृद्धिपछि थप लगानीकर्ताहरू कम्पनीमा रुचि देखाउन थाले । सन् २०११ को फेब्रुअरीमा, इंस्टाग्रामले सिरिज ए फन्डिङ राउन्डमा ७ मिलियन डलर जुटायो । यसको मूल्यांकन लगभग २५ मिलियनमा पुगेको थियो । साथै यस समयमा ट्विटर र फेसबुकले पनि कम्पनीमा चासो देखाएका थिए ।

फेसबुकद्वारा इंस्टाग्राम अधिग्रहण

सन् २०१२ को अप्रिलमा, फेसबुकले नगद र स्टकमा करिब १ अर्ब डलरमा इंस्टाग्रामलाई अधिग्रहण गर्ने प्रस्ताव गरेको थियो । यो अधिग्रहण प्रस्तावलाई प्रमुख शर्तमा स्वीकृति दिइयो कि कम्पनी स्वतन्त्र रूपमा व्यवस्थापन हुनेछ । यसरी, आईपीओ अघि नै फेसबुकले कम्पनीलाई अधिग्रहण गर्यो ।

इंस्टाग्रामले पहिलो संस्करणमा वर्गाकार अनुपात (आस्पेक्ट रेसियो) मात्र अनुमति दिइएको थियो । यो सुविधा पछि सन् २०१५ मा परिवर्तन भयो, जसले प्रयोगकर्ताहरूलाई ठूला मिडिया अपलोड गर्न अनुमति दियो ।

मेटा (पहिले फेसबुक) को अधिग्रहणपछि, प्रयोगकर्ता वृद्धिमा निरन्तर वृद्धि भइरहेको छ । इंस्टाग्रामले अत्यधिक सरल प्रयोगकर्ता अनुभव र फोटो र भिडियो साझेदारी क्षमतामा केन्द्रित रहँदै आएको छ ।

इन्स्टाग्रामको हाल २ अर्ब मासिक सक्रिय प्रयोगकर्ता रहेका छन् ।