आइसिटी समाचार
वैज्ञानिक अध्ययनअनुसार लकडाउनको समयमा चराहरुले गाउनेको स्वरमा परिवर्तन आएको पाइएको छ।
एक दशकदेखि रेकर्ड गरिएको भंगेंराको आवाजलाई वैज्ञानिकहरुले ध्यान दिएर सुन्दा लकडाउनको समयमा बेग्लै भएको पाएका थिए ।
लकडाउनले सहरहरु एकदमै शान्त भएपछि चराहरुको आवाजको शैलीमा परिवर्तन आएको हो ।
वैज्ञानिकहरुको अध्ययनमा आधारित बीबीसीको रिपोर्टअनुसार आफ्नो क्षेत्रको रक्षा गर्न र साथीलाई लोभ्याउन चराहरूले आफ्नो गीतको गुणस्तर बढाएका थिए ।
धेरै मान्छेहरुलाई चराहरूले चर्काे आवाजमा गीत गाएको जस्तो सुनेका थिए तर लकडाउनमा वास्तवमा भँगेराहरूले मधुरो स्वरमा गीत गाएका थिए ।
होहल्लाका कमी भएका कारण मिठो र नरम गीतहरू गाएका थिए ।
अमेरिकाको नोक्सभिल स्थित टेन्नेसी विश्वविद्यालयको इकोलोजी एण्ड इभोलुसनल बायोलोजी विभागकी डा. एलिजाबेथ डेरीबेरीले ध्वनी प्रदूषणले कसरी चराको गीतलाई असर गर्छ भनेर वर्षौंदेखि अध्ययन गरिरहेकी छन् ।
‘लकडाउनको क्रममा चराहरूले भिन्न आवाज निकालेको भन्ने कुरा मान्छेहरुले सही पत्ता लगाएका हुन् । मूल रूपमा मानिसहरूले कम गरेको हल्लालाई चराहरुले पूरा गरिदिएको पाइएको थियो,’ डेरीबेरीले बीबीसीलाई भनिन्, ‘साउण्डस्केपबाट मानव जाति टाढा भएपछि चराहरुले त्यो कमी पुरा गरेका हुन् । यही तथ्याकंले मानव जातिको चराहरु प्रति कति ठूलो प्रभाव परेको छ भन्ने थाहा हुन्छ ।’
अध्ययनले के देखायो त ?
गत वर्ष सेप्टेम्बरमा प्रकाशित उक्त रिपोर्टअनुसार सान फ्रान्सिस्को खाडी क्षेत्र र वरपर बस्ने ‘ह्वाइट–क्राउन’ भँगेराको गीतहरूको लामो समयदेखि अध्ययनको कारणले वैज्ञानिकहरूले लकडाउनअघि र पछिको समयमा गीतको गुणस्तरलाई तुलना गर्न सकेका हुन् ।
उनीहरुले पत्ता लगायतको तथ्यांक आस्चर्यखालको छ । धेरै जसो समय पुरुष भँगेराहरूले गीत गाउँने गर्छन् र शान्त समयमा चराहरूले आफ्नो भोकल प्रदर्शनमा सुधार गरेको र ‘कम आयाम’मा गीतहरू गाए । साथै, आफ्नो क्षेत्रको रक्षा गर्दै महिला साथीलाई लोभ्याउन खोजेको पाइएको थियो ।
डा. डेरीबेरीकाअनुसार लकडाउनमा हल्ला कम हुदा चराले निकालेको आवाज थप लोभलाग्दो सुनिएको थियो ।
सो कुराले कृतिम होलाल्ला कम हुदा यो प्रकृति कति छिटो आफ्ने स्वरुपमा फर्किन्छ भन्ने प्रमाणित गरेको उनले बताउँछिन् ।
उनका अनुसार यस अध्ययनले के देखाउँछ भने मान्छेले ध्वनि प्रदूषण कम गर्दा बित्तिकै वन्यन्तु प्राणीमा यसको प्रभाव पर्दोरहे छ । यो एक उत्साहित कुुरा हो किन भने हामीले वातावरण सुधारको काम गर्दा कति धेरै समय लाग्छ ।
एक ‘मौन वसन्त’?
मानव–उत्पन्न आवाजलाई वन्यजन्तुले कसरी प्रतिक्रिया दिन्छन् भन्ने प्राकृतिक परीक्षण हो लकडाउन ।
गोल्डन गेट ब्रिजको छेउछाउमा ट्राफिकको अवस्था सन् १९५० को दशकको जस्तो भएको थियो र ब्वाँसो जस्तो देखिने ‘कोयोट्से’ देखिएको सामाजिक संजालमा धेरैले लेखेका थिए ।
लकडाउनको समयमा मान्छेले प्रकृतिसँग पाएको आत्मिएता ‘कनेक्सन’को बारेमा धेरै कुरा लेखिए । शान्त वातावरणले वन्यजन्तु र मानवलाई दुबैलाई फाइदा भएको अध्ययनले देखाएको थियो ।
डा. डेरीबेरीका अनुसार चराहरुको आवाज सुन्न पाएमा मान्छेको स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ र यस अध्ययनले त्यसकुरालाई प्रमाणित गरेको छ ।
भँगेराको गीतको बारेमा हामीलाई के थाहा छ ?
अमेरिका र क्यानाडाको धेरै ठाउँमा पाइने कालो र सोतो रंगको छिर्र्के टाउको भएकोे भँगेराको गीतहरू विस्तृत रूपमा अध्ययन गरिएको थियो ।
देशभरका बिभिन्न उप–प्रजातिहरूले सहरका भन्दा फरक गीतहरू गाउँछन् जुन मिठो सुनिन्छ । यसले सिठी बजाएर परिचय दिने गर्छ ।
सान फ्रान्सिस्को खाडी क्षेत्रको भँगेराको आवाज सन् १९७० को समयदेखि रेकर्ड गरिएको छ । जसले चराहरुको आवाजको बारेमा दुर्लभ इतिहास रेकर्ड भएको छ ।
भिडभाड भोजमा मान्छेले जसरी ठूलो स्वमार कुरा गर्छ, त्यस्तै, सहरमा बसिरहेका चराहरूले पनि आफ्नो गीतहरूलाई हल्लासँग समायोजन गर्नु परेको छ । यो वैज्ञानिक रूपमा ‘लोमबार्ड’ वा ककटेल पार्टी प्रभावको रूपमा चिनिने गर्छ ।
‘विज्ञान’मा प्रकाशित यो अध्ययन टेक्सास ए एण्ड एम विश्वविद्यालय–सान एन्टोनियो, कल पोली सान लुइस ओबिस्पो र जर्ज मासोन युनिभर्सिटी, फेयरफ्याक्सका विशेषज्ञहरूको सहयोगमा गरिएको थियो ।
-बीबीसीबाट
