स्नेहा झा
तपाइँ जब अनलाइन बैंकिङ वा वित्तीय वेबसाइटमा लगइन गर्नुहुन्छ वा कुनै महत्त्वपूर्ण वेबसाइटमा अकाउन्ट सिर्जना गर्नुहुन्छ, तपाइँलाई प्रमाणीकरणको लागि ओटीपी पठाइन्छ, त्यसपछि मात्र तपाइँ अकाउन्ट बनाउन सक्नुहुन्छ ।
आजको लेखमा हामीले तपाईंलाई ओटीपी बारे जानकारी दिदै छौं । जसमा ओटीपी भनेको के हो? ओटीपी को पूरा रूप के हो ? ओटीपी किन प्रयोग गरिन्छ? यो सुरु हुनु पछाडिको उद्देश्य ? ओटीपी कसरी जेनेरेट गर्ने आदि बारे जानकारी दिने छौँ ।
ओटीपी भनेको के हो?
ओटीपीको पूरा रूप वान टाइम पासवर्ड हो अर्थात तपाईंले कुनै पनि बैंकमा कुनै पासवर्ड सेट गर्दा ओटीपी तपाईंको मोबाइलमा आउँछ र तपाईंले खाली बाकसमा अर्को पासवर्ड न भर्दासम्म यो प्रमाणीकरण हुँदैन् । ओटीपी सामान्यतया ६ अंकको हुन्छ ।
यसबाहेक, यदि तपाइँ कुनै पनि अनलाइन भुक्तानी गर्नुहुन्छ भने, लेनदेन पूरा गर्नका लागि तपाइँको मोबाइलमा ओटीपी आउँछ, यसलाई भरेपछि मात्र तपाइँको भुक्तानी पूरा गर्न सकिन्छ । यदि तपाइँ यहाँ गलत ओटीपी इन्टर गर्नुहुन्छ भने, तपाइँको भुक्तानी प्रोसेस हुनेछैन्, त्यसैले ओटीपीको अनलाइन ट्रान्ज्याक्सन गर्नका लागि विशेष महत्व छ ।
यो बिना, तपाईंले अनलाइनमा पैसा ट्रान्ज्याक्सन गर्न सक्षम हुनुहुने छैन् । यदि तपाईंले इसेवा, खल्ती, फोनपे जस्ता एपहरूमा खाता बनाउनुभयो भने, यहाँ पनि तपाईंको मोबाइलमा ओटीपी आउनेछ र तपाईंले त्यहाँ इन्टर नगरुन्जेल तपाईंको अकाउन्ट सुचारु हुनेछैन् ।
तसर्थ, हामी भन्न सक्छौं कि आजको अनलाइन संसारमा ओटीपीको धेरै महत्त्व छ, यसको माध्यमबाट तपाईले जुनसुकै ठाउँमा कुनै पनि व्यक्तिलाई पैसा पठाउन सक्नुहुन्छ र यदि तपाई अनलाइन किनमेल गर्नुहुन्छ भने, तपाईले घरमै बसेर भुक्तानी गर्न सक्नुहुन्छ । त्यसका लागि कतै जानु पर्दैन ।
ओटीपी कसरी जेनेरेट गर्ने?
ओटीपी उत्पन्न गर्न एल्गोरिदमहरू प्रयोग गरिन्छ । यसमा दुई प्रकारका इनपुटहरू प्रयोग गरिन्छ, पहिलो सिड र दोस्रो स्टाटिक भ्याल्यू हो जुन कहिल्यै परिवर्तन हुँदैन् । तपाईंले कतै नयाँ अकाउन्ट सिर्जना गर्दा यो उत्पन्न हुन्छ ।
यस बाहेक, तपाईले देख्नु भएको होला, धेरै पटक यस्तो हुन्छ कि तपाईको मोबाइलमा ओटीपी आएको छ तर तपाईले यसलाई प्रमाणित गर्न ढिलाइ गर्दै हुनुहुन्छ । यस्तो अवस्थामा ओटीपी मान्य रहँदैन् र फेरि नयाँ ओटीपी आउनेछ । अब तपाईको दिमागमा यो कसरी हुन्छ भन्ने प्रश्न आउन सक्छ, यसमा मूभिङ फ्याक्टर प्रोसेसको प्रयोग गरेकाले ओटीपी समयमै प्रयोग नगर्दा मान्य हुँदैन् ।
सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा यो हो कि कुनै पनि ओटीपी ३० मिनेटको लागि मान्य हुन्छ, त्यसपछि यसको वैधता समाप्त हुन्छ ।
ओटीपी किन प्रयोग गरिन्छ ?
ओटीपी पासवर्ड अन्य पासवर्डको तुलनामा धेरै सुरक्षित र बलियो छ र कुनै पनि ह्याकरलाई ओटीपी क्र्याक गर्न धेरै गाह्रो हुन्छ ।
तपाईलाई तपाईको मोबाइल वा इमेलमा ओटीपी पठाइन्छ, त्यसैले ओटीपी नम्बर के हो? यसको बारेमा तपाईले मात्र थाहा पाउन सक्नुहुन्छ, अरु कसैलाई पनि थाहा हुँदैन् । यस कारणले प्रयोगकर्ताको खाता पूर्ण रूपमा सुरक्षित रहन्छ।
ओटीपी कसैसँग सेयर नगर्नुहोस्
तपाईलाई प्रायः “ डोन्ट सेयर योर ओटीपी“ भन्ने सन्देश प्राप्त गर्नुभएको छ होला । यसको मतलब यो हो कि यदि तपाईंको मोबाइलमा ओटीपी आएको छ भने तपाईंले यसलाई कुनै पनि अपरिचित व्यक्तिसँग सेयर गर्नु हुँदैन् । यदि बैंकले तपाईलाई यसको बारेमा सोध्यो भने पनि तपाईले बताउनु पर्दैन् किनभने बैंकले मानिसहरूलाई आफ्नो ओटीपी की कसैसँग साझा गर्नु हुँदैन भनेर सचेत गराउँदछ ।
धेरै पटक यस्तो पनि हुन्छ सक्छ जब तपाईको मोबाइलमा यस्तो कल वा म्यासेज आउँछ जहाँ तपाईले यति धेरै रुपैयाँ पुरस्कार जित्नुभयो भनेर लेखिएको हुन्छ र तपाईले त्यो लिङ्कमा क्लिक गर्ने बित्तिकै तपाईको मोबाइलमा ओटीपी आउँछ । यसपश्चात तपाईलाई ओटीपी के आएको छ भनेर सोधिनेछ । यदि तपाईले आफ्नो ओटीपी सेयर गर्ने गल्ती गर्नुभयो भने तपाईको बैंक अकाउन्टबाट पैसा चोरी हुन सक्छ, त्यसैले तपाई सधैं यस्ता चीजहरूबाट टाढा रहनु पर्छ ।
ओटीपीको फाइदाहरू केके हुन् ?
सुरक्षा बढाउँछ
यो एक सेक्युरिटी शिल्ड हो, यसको प्रयोग गर्नुको मुख्य कारण यो हो कि मानौं तपाईको पासवर्ड चोरी भएको छ वा कसैले यसको बारेमा जानकारी लिएको छ भने पनि उसले तपाईको अकाउन्टमा पहुँच गर्न सक्नेछैन् किनभने अकाउन्टमा पहुँच गर्नका निम्ति पहिले ओटीपी प्रविष्ट गर्नुपर्नेछ र ओटीपी सधैं दर्ता गरिएको मोबाइल नम्बरमा आउँछ, यस्तो अवस्थामा त्यो व्यक्तिले तपाईंको खाताबाट पैसा निकाल्न सक्नेछैन् ।
प्रयोगकर्ता प्रमाणीकरण प्राप्त गर्न
ओटीपीको मद्दतले वास्तविक प्रयोगकर्ताको प्रमाणीकरण गरिन्छ । किनभने ओटीपी प्रयोगकर्ताको दर्ता गरिएको मोबाइल नम्बरमा मात्र जान्छ । यदि सही प्रयोगकर्ताले आफ्नो अकाउन्ट मार्फत कुनै पनि गतिविधि गरिरहेको छ जस्तै पासवर्ड परिवर्तन गर्ने, मोबाइल नम्बर अपडेट गर्ने जस्ता काम गरिरहेको छ भने उसको मोबाइलमा ओटीपी आउनेछ र यसबाट मात्रै उसले सबै काम पूरा गर्न सक्नेछ ।
फ्रडबाट जोगाउन सकिनेछ
हामीले कुनै पनि प्रकारको अनलाइन कारोबार गर्दा, बैंकको कुनै पनि वित्तीय संस्थाले तपाईंको दर्ता गरिएको मोबाइलमा ओटीपी पठाउनेछ । जस पछि तपाईले यसलाई प्रमाणित गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यस पछि मात्र तपाईंको कारोबार पूरा हुनेछ । तसर्थ कुनै पनि प्रकारको वित्तीय कारोबारमा ओटीपीले अनलाइन फ्रडबाट बच्न दिन्छ ।
डबल सेक्युरिटी सक्षम गर्न सक्नुहुन्छ
हाम्रो बैंक खाता बाहेक, हामी ओटीपी मार्फत आफ्नो सामाजिक सञ्जाल अकाउन्ट जस्तै गुगल, फेसबुक, इन्स्टाग्राम, ट्विटर आदिमा डबल सुरक्षा सक्षम गर्न सक्छौं । ताकि तपाईंको खाता अझ सुरक्षित बन्न सकोस् र अरू कसैले तपाईंको खाता पहुँच गर्न नपाओस् ।
तपाईं यसलाई निः शुल्क प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ
तपाईंले ओटीपीका लागि कुनै पैसा तिर्नु पर्दैन, तपाईं यसलाई सित्तैमा प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ ।
