स्नेहा झा
हालै ओपनएआईले च्याटजीपीटी ५ नामक नयाँ मोडल सार्वजनिक गर्यो र त्यसपछि यो मोडलले ठूलो बहस र चिन्ता ल्याएको छ । च्याटजीपीटी ५ पुराना मोडलहरूभन्दा बढी शक्तिशाली, बहुमुखी र सन्दर्भ-बुझ्ने भएको दाबी गरिएको छ। यसले सिर्जना, विश्लेषण, संवाद र मल्टिमोडल कामहरू (टेक्स्ट, आवाज, भिडियो/दृश्य योजनाजस्ता) एकै साथ सम्हाल्न सक्ने नयाँ क्षमताहरू देखाएको छ। तर यस्ता क्षमताहरूले ठूलो सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक प्रभाव पार्न सक्ने भएकाले यसको दुरुपयोग र अनियन्त्रित विस्तारप्रति गम्भीर चेतावनी पनि उठेका छन्।मुख्य विशेषताहरू
-
विस्तारित सन्दर्भ र सम्झना क्षमता
च्याटजीपीटी ५ ले लामो संवाद र पहिलेका सन्दर्भहरूलाई बढी समयसम्म धारण गर्न र सान्दर्भिक रूपमा उपयोग गर्न सक्ने बताइएको छ। यसले अरू मोडलहरूले छुटाउने पुराना प्रश्न, टोन र प्रोजेक्ट विवरणहरू सम्झेर जवाफ दिन सक्छ। -
बहु–सहायक काम गर्ने क्षमता
यो मोडलले एकैै समय धेरै साना एआई उप–एजेन्टहरू चलाएर ठूला र जटिल प्रोजेक्टहरू टुक्रा टुक्रा गरेर प्रभावकारी ढंगले पूरा गर्न सक्छ, जस्तै: अनुसन्धान संकलन, स्क्रिनप्ले रेखाचित्र बनाउने, संसूचना तयार पार्ने र अन्तिम रिपोर्ट लेख्ने कामहरू सहजीकरण गर्नु। -
मल्टिमोडल क्षमतालाई थप परिष्कृत बनाउनु
केवल टेक्स्ट होइन, भिडियो, आवाज र दृश्य योजना तयार पार्ने, भिडियो सम्पादन र सिन प्लान गर्ने जस्ता कामहरूमा पनि यो मोडल सक्षम भएको दाबी छ। -
आत्म–समिक्षा र गुणस्तर सुधार
मोडलले आफ्ना उत्तरहरूको गुणस्तर आफैं जाँच्ने र आवश्यक परे फेरि सुधार गर्ने क्षमता राख्दछ, जसले पेशेवर तथा प्रमाणिक सामग्री उत्पादन सजिलो बनाउँछ। -
भाषा र शैलीमा अधिक लचीलोपना
बिभिन्न भाषाहरू र बोल्ने शैलीहरू सहजै अपनाउन सक्ने, प्रयोगकर्ताको मागअनुसार भाषा, टोन र शैली परिमार्जन गर्ने गुण छ।
सम्भावित जोखिमहरू र नकारात्मक असरहरू
-
गलत सूचना र दुष्प्रचार (मिसइनफर्मेसन)
अत्यन्त वास्तविक–जस्तो दृश्य र आवाज उत्पादनले झुटो भिडियो र अडियो निर्माण गरी राजनीतिक दुष्प्रचार, सामाजिक उक्साहट र व्यापक भ्रम फैलाउन सक्छ। उक्त सामग्रीले संचार माध्यममा भौंडा असर पार्न र जनमत बुनोटमा परिवर्तन ल्याउन सक्छ। -
लक्षित उल्लङ्घन
ठूलो मात्रामा व्यक्तिगत डेटा विश्लेषण गरेर व्यक्तिलाई लक्षित गरी भावनात्मक सन्देश पठाउन सकिने भएकाले चुनावी, आर्थिक वा सामाजिक निर्णयहरूमा प्रभाव पार्न सकिन्छ। -
साइबर अपराध र सामाजिक इंजिनियरिङ्
स्क्याम, फिशिङ र अनलाइन धोखाधडी अझ उच्च हुने सम्भावना बढ्छ। अटोमेटेड रूपमा लाखौँ व्यक्तिगत सन्देश पठाएर ठगी गर्ने जोखिम बढ्नेछ। -
रोजगारीमा असर र आर्थिक असमानता
सामग्री लेखन, ग्राहक सेवा, डेटा विश्लेषण र मिडिया उत्पादन जस्ता क्षेत्रहरूमा अटोमेसन तीव्र हुँदाँ केहि पेशाहरूमा जागिर हराउने सम्भावना हुन्छ। साथै स्रोत-सम्पन्न ठूलो कम्पनीहरूले यो प्रविधि नियन्त्रित गरे साना कम्पनीहरूको प्रतिस्पर्धात्मक पहुँच घट्न सक्छ। -
सिर्जनात्मक उद्योग र बौद्धिक सम्पत्ति विवाद
चलचित्र, संगीत, डिजाइन र पत्रकारिता क्षेत्रमा एआईले स्वतन्त्र रूपमा सिर्जना गर्दा कर्तृत्व र अधिकारबारे विवाद देखिन सक्छ, यसले मानवीय सिर्जना र एआई सिर्जनाबीच कानुनी तथा नीतिगत द्वन्द्व बढाउन सक्छ। -
निर्णय प्रक्रियामा पारदर्शिताको अभाव
कसरी मोडलले कुनै विशेष नतिजामा पुग्यो भन्ने व्याख्या कठिन हुन सक्छ। यो “ब्लयाक बक्स” समस्या हो जसले नीतिगत निर्णयमा भरोसा घटाउन सक्छ।
स्याम आल्टम्यान किन चिन्तित छन्
च्याटजीपीटी ५ का विकासकर्ताहरू र नेतालाई यसका सम्भावित दीर्घकालीन प्रभावले आशङ्का छ। स्याम आल्टम्यानले सार्वजनिक रूपमा भनेका छन् कि मोडलका केहि व्यवहारले उनलाई अचम्मित बनायो र कहिलेकाहीँ आफूलाई असहाय महसुस गराएको अनुभव छ। उनले मोडलको शक्ति र त्यसले समाजमा लगाउनसक्ने स्थायी प्रभावलाई म्यानहट्टन प्रोजेक्टसँग तुलना गरेका छन् , यो तुलना गम्भीर चेतावनी हो किनकि म्यानहट्टन प्रोजेक्टले एकपटक संसारमा अपरिवर्तनीय रूपले प्रभाव पारेको इतिहास छ। उनको प्रश्न, “मैले के गरें?” भन्ने भावमा चिंता र जिम्मेवारी दुबै समाहित छ।
नियन्त्रण, नीतिगत सुझाव र नियन्त्रणका उपायहरू
-
पारदर्शिता र परीक्षण मानकहरु
मोडलका निर्णय र प्रशिक्षण डाटा सम्बन्धी न्यूनतम पारदर्शिता आवश्यक छ। तेस्रो पक्षीय अडिट र जोखिम मूल्याङ्कन अनिवार्य गरिनुपर्छ। -
जोखिम मूल्याङ्कन र सुरक्षित वितरण नीति
ठूलो क्षमताका मोडललाई चरणबद्ध रूपमा मात्र सार्वजनिक गर्न र वास्तविक वातावरणमा तिनीहरूका प्रभाव परिक्षण गर्दै विस्तार गर्नु। -
दुष्प्रचार पहिचान र प्रमाणीकरण प्रविधि
डिजिटल मालज्यात प्रमाणिकरण, मेटाडाटा ट्यागिङ् र स्रोत प्रमाणीकरण प्रविधिलाई अनिवार्य बनाउने ताकि सिर्जित सामग्री सजिलै ट्रेस गर्न सकियोस्। -
कानुनी तथा नैतिक फ्रेमवर्क विकास
बौद्धिक सम्पत्ति, पारिश्रमिक, दायित्व र प्रयोगको सीमाहरू निर्धारण गर्ने कानून तथा अन्तर्राष्ट्रिय समझदारी आवश्यक हुनेछ। -
श्रम र सामाजिक सुरक्षाका कार्यक्रमहरू
अटोमेसनबाट प्रभावित कामदारहरूका लागि पुन:प्रशिक्षण, सामाजिक सुरक्षा नेट र रोजगार संक्रमण कार्यक्रमहरू तयार गरिनुपर्छ।
निष्कर्ष
च्याटजीपीटी ५ जस्ता अगाडि बढ्ने प्रविधिहरूले मान्छेको दक्षता र सिर्जनात्मकता दुवै बढाउन सक्छन्, तर तिनले सामाजिक संरचना, राजनीत तथा आर्थिक पक्षमा गहिरो प्रभाव पनि पार्न सक्छन्। त्यसैले प्रविधिको विकास र प्रयोग दुवैलाई जिम्मेवार, पारदर्शी र समावेशी तरिकाले नियमन गर्नु अत्यावश्यक छ। केवल प्रविधिमा विश्वास राखेर या केवल रोकथाममा मात्र जोड दिँदै अघि बढ्नु पर्याप्त छैन, सन्तुलनमा नीतिगत, प्रशासनिक र सामाजिक तयारी आवश्यक छ ताकि लाभ अधिकतम र जोखिम न्यूनतम रहोस्।
