स्नेहा झा
आइज्याक मेरिट सिङ्गरको एउटा आविष्कारले आज धेरैको जीवनलाई रूपान्तरण गरिदिएको छ । धेरैलाई आत्मनिर्भर बनाएको छ । धेरैको जीविकोपार्जन माध्यम बनेको छ । त्यो आविकार हो, आधुनिक सिलाइ मेसिन ।
सन् १८११ मा अमेरिकामा आइज्याक मेरिट सिङ्गरले १२ वर्षको उमेरमा घर छोडेका थिए । १० वर्षको उमेरमा आमा गुमाएपछि बाबाले दोस्रो विवाह गरे । त्यसपछि सिंगरले १२ वर्षको उमेरमा घर छाडेका थिए ।
उनको रूची अभिनयमा थियो । तर भोको पेट पाल्न अभिनयले पुग्दैन्थ्यो । काम गर्नु पर्थ्यो । त्यसका लागि सानो उमेरमै मेकानिक शपमा हेल्परको काम गर्न थाले । तर अभियनमा उनको रूची ज्यादै थियो । आफ्नो रूचीलाई पूरा गर्न कामको साथसाथै थिएटर यात्रालाई पनि सँगै लिएर अगाडि बढे । १० वर्षसम्म थिएटर गर्दै आएका उनी थिएटर समूह बन्द भएपछि पूर्णकालिक मेकानिक बन्ने निर्णय लिएका थिए ।
मेकानिकको रूपमा काम गर्दै गर्दा सिंगर मानिसहरूलाई सहयोग गर्ने उपकरण बनाउने प्रयासका लागि परचित भइसकेका थिए । तर जब आधुनिक सिलाई मेसिन बनाए, तब उनको नाम विश्वभर गुञ्जियो । एडवर्ड क्लार्कसँग मिलेर उनले यसलाई औपचारिक रूपमा सार्वजनिक गरेका थिए । आज संसारले उनको सिलाई मेसिनलाई सिङ्गर ब्रान्डका रूपमा चिन्छ ।
कसरी बन्यो आधुनिक सिलाई मेसिन ?
त्यसो त आइज्याक मेरिट सिङ्गरको सिलाइ मेसिन पहिलो आविष्कार भने होइन । त्यस अघि पनि उनले विभिन्न किसिमका आविष्कारहरू गरिसकेका थिए ।
सन् १८३९ मा सिङ्गरले पहिलो पटक चट्टानमा प्वाल पार्ने मेसिन बनाएका थिए भने त्यसपछि काठ र धातु काट्ने मेसिन बनाएका थिए । यी मेसिनहरूलाई पनि धेरैले मन पराएका थिए ।
कुरा, सन् १८५१ को हो । सिंगरलाई मर्मतका लागि एउटा सिलाई मेसिन आयो । उनले त्यो मेसिन मर्मत गरे । तर मर्मतका लागि आएको सिलाइ मेसिनमा केही कमी कमजोरी थिए । त्यसलाई समाधान गर्दै त्यो भन्दा राम्रो मेसिन बनाउने अठोट लिए ।
अठोट लिएको मात्र ११ दिनभित्र उनले सिङ्गर नामक आधुनिक सिलाई मेसिन बनाए । मेसिन बनाएपछि कम्पनी स्थापना गरे, जुन अमेरिका पहिलो मल्टिनेशनल कम्पनीको रूपमा चिनिन्छ ।
सिंगरको पहिलो कारखाना न्यूयोर्कमा स्थापना गरिएको थियो । हातले चलाउने यो मेसिन त्यो समय १० डलरमा पाइन्थ्यो । केही वर्षभित्रै यो मेसिन संसारभरि छायो । सिङ्गरलाई पेटेन्ट पनि प्राप्त भयो । त्यसपछि हालसम्म कम्पनीले आफ्ना मेसिनहरूमा सुधार गरिरहेको छ । हातले, खुट्टाले चलाउने मेसिन हुँदै अहिले बिजुलीले चल्ने र धेरै सुविधाहरू भएको मेसिन बनेका छन् ।
आज महिलाहरूको सशक्तीकरणको बलियो माध्यमको रूपमा सिंगरको सिलाइ मेसिनले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । आज बजारमा धेरै ब्रान्डका सिलाई मेसिनहरू उपलब्ध भएपनि आधुनिकताको रुप दिने श्रेय सिङ्गरलाई नै जान्छ ।
संसारको पहिलो सिलाई मेसिन
संसारको सिलाई मेसिनको पहिलो आविष्कारकका रूपमा ए वाइसेन्थाललाई चिनिन्छ । सन् १७५५ मा उनले पहिलो पटक सिलाई मेसिन बनाएका थिए । त्यसपछि सन् १७९० मा थोमस सेन्टले यस मेसिनलाई सुधार गरेका थिए । पछि, एलायस होवेले सिलाई मेसिनबाट लक स्टिचको पेटेन्ट सन् १८४६ मा लिएका थिए । तर यो मेसिन अमेरिका चलेन । त्यसपछि उनका भाइले बेलायतमा गएर यसलाई २५० पाउण्डमा बेचेका थिए ।
